สไบเรียบ Vs สไบจีบ
การแต่งกายของสตรีไทยแต่โบราณนั้น สไบถือว่าเป็นเครื่องแต่งกายหลักเมื่อจำเป็นที่จะต้องออกจากบ้าน แต่ถึงกระนั้นยังมีรายละเอียดเล็กๆน้อยๆที่เป็นข้อแตกต่างระหว่างการแต่งกายของสามัญชนและชาววัง ขุนนาง ชนชั้นสูง นั้นก็คือรอยจีบบนผืนผ้าสไบนั้นเอง ดังที่ท่านอาจารย์เผ่าทอง ทองเจือ ผู้เชี่ยวชาญด้านผ้าไทย กล่าวบรรยายขณะที่วิทยากรสาธิตวิธีการอัดผ้า ในงานนิทรรศการ ‘ขัด รีด ร่ำ การดูแลผ้าแบบชาววัง
“การแสดงฐานะของคนไทยในสมัยก่อนจะดูจากรอยพับของผ้า หรือจีบของผ้า ถ้าผ้าที่ใครใส่มีรอยพับหรือสไบที่ใส่มีรอยจีบที่สวยงามแสดงว่าบ้านนั้นมีฐานะดี เพราะการจับจีบผ้าต้องใช้เวลานานและใช้กำลังคนทำมาก ผู้ดีไทยโบราณจึงต้องมีคนรับใช้เอาไว้เพื่อทำเรื่องเหล่านี้ให้”
ขั้นตอนการดูแลผ้าตามแบบฉบับของสาวชาววังนั้นมีทั้งหมด 3 ขั้นตอน ” ขัด รีด ร่ำ ”
ขั้นตอนแรกสำหรับการดูแลผ้าไทยแบบชาววัง “การขัด” คือ การซัก คนไทยโบราณจะนำผ้าไปต้มในน้ำชะลูดเพื่อให้มีกลิ่นหอมและใส่ลูกซัดที่มีคุณสมบัติเป็นเมือก เมื่อแช่น้ำเข้าไปเพื่อเคลือบเส้นใยของผ้าเอาไว้จะทำให้ผ้านั้นคงรูปทรง เมื่อนำไปขัดจะขึ้นเงา สำหรับผ้าที่หนาและมีการสอดด้ายทองเข้าไปในเนื้อผ้าจะไม่นิยมขัด จึงไม่แช่ในน้ำลูกซัดแต่จะแช่ในน้ำมะพร้าวแทนเพื่อให้เนื้อผ้านุ่ม ก่อนนำไปล้างน้ำให้สะอาด เมื่อซักผ้าเสร็จแล้วจะเข้าสู่ขั้นตอนการขัด ซึ่งจะใช้หอยเบี้ยโดยนำด้านกลมมนของหอยมาขัดไปตามแนวของเนื้อผ้า เพื่อให้เนื้อผ้าเงางาม ถือเป็นภูมิปัญญาของไทยโบราณโดยแท้จริง บางครั้งอาจใช้หอยโมรา กระสุนปืนโบราณ หรือขวดแก้ว เพราะยิ่งอุปกรณ์การขัดมีขนาดใหญ่มากเท่าไรงานขัดผ้าก็ยิ่งเสร็จเร็วมากขึ้นเท่านั้น
ขั้นตอนที่สอง “การรีด” ก็คือการอัดผ้าจีบในสมัยโบราณนั้น ถ้าเป็นสไบจะใช้รางจีบผ้าที่มีลิ้นเป็นชั้นๆ อยู่ในราง ผู้จีบจะต้องพันผ้าไว้กับไม้ไผ่หลายชั้นมัดหัวท้ายใส่ลงในราง แล้วใช้ไม้ทับลงไปให้ผ้าอยู่ทรง ต้องใช้ความชำนาญในการที่จะทำให้จีบแต่ละจีบออกมาเท่ากันและต้องใช้เวลานานจนเสร็จสิ้นขึ้นตอน
ขั้นตอนที่สาม “การร่ำ” สาวชาววังมีวิธีทำให้ผ้า ‘หอมติดกระดาน’ โดยการนำผ้าไปร่ำในดอกไม้หอมชนิดต่างๆ อาทิ กฤษณา จันทน์เทศ สารภี ประยงค์ จันทน์กะพ้อ กระดังงา มะลิลา
การร่ำ คือการอบหรือปรุงผ้าให้มีกลิ่นหอม โดยนำผ้าใส่โถหรือหีบทึบปิดสนิทแล้วร่ำ ซึ่งทำได้หลายวิธี ทั้งร่ำควันเทียน ร่ำดอกไม้สด และร่ำด้วยน้ำปรุง จนกลิ่นติดเนื้อผ้าแล้วจึงนำไปรีดหรืออัดจีบให้สวยงาม
สาระความรู้ธรรมเนียมโบราณเหล่านี้ http://www.Phahurat.com นำมาบอกต่อด้วยอยากให้คนไทยทราบถึงความมีวัฒนธรรมที่ดีงาม การใส่ศิลป์ใส่ความคิดสร้างสรรผนวกเข้ากับทุกๆอย่างในการดำเนินชีวิต เป็นสิ่งที่สั่งสมมาแต่อดีตของชนชาติไทย ซึ่งมีเพียงไม่กี่ประเทศในโลกที่มีสิ่งล้ำค่าทางวัฒนธรรมเช่นนี้ครับ